Tiểu phẩm:
VÌ THẾ HỆ MAI SAU
- Ông Năm Trọng - Tổ Trưởng Tổ hòa giải ấp
- Ông Tư Thà - Trưởng Ban công tác Mặt trận ấp (Hòa giải viên)
- Anh Xuân - Lực lượng an ninh cơ sở
- Sáu Cá - Người dân (chuyên đánh cá bằng kích điện, xung điện)
- Ba Tình - Người dân (làm nghề đánh cá lương thiện)
- Chị Giàu - Vợ Sáu Cá
- Bé Hảo - Con trai Sáu Cá (học lớp 9 - yêu cá, thích thiên nhiên).
(CẢNH I: VEN SÔNG, LÚC HOÀNG HÔN)
(Cảnh đẹp yên bình, có tiếng gió thổi thoảng qua trên vùng sông nước; một vài đứa trẻ chơi đùa bên bờ sông.... bỗng có tiếng dân ca vọng lại từ xa)
“Ai về Năm Ngã mà nghe
Người ta hát lý chèo ghe giữa dòng…
Quê em có một dòng sông
Cá đồng mơn mởn tràn đồng sau mưa”…
(Sáu Cá ngồi vá cái vợt, mặt cau có, bé Hảo ngồi gần, vẽ hình cá tung tăng)
- Sáu Cá (lẩm bẩm): Cá đồng mơn mởn tràn đồng sau mưa hả? Đó là chuyện của ngày xưa thôi; còn bây giờ cá càng ngày càng ít, lưới giăng trúng toàn cá nhỏ... nếu không đi xiệt sao sống nổi đây?
- Bé Hảo (ngây thơ): Ba đừng lo! Con vẽ mấy con cá này là con mơ ước mai mốt mình nuôi được cả ao cá dưới sông luôn á.
- Sáu Cá (nhìn xa xăm, thở dài): Ước thì đẹp… Nhưng cái bụng đói thì không sống bằng giấc mơ đâu con trai ơi!… Thôi, con ở đây chơi đi, không có xuống mé sông nghe, ba đi à! (Định đi).
- Bé Hảo: Ba,… ba đi đâu vậy, cho con đi theo với.
- Sáu Cá: Không được đâu, gần tối rồi, con ở nhà với mẹ đi.
- Bé Hảo: Ba đi bắt cá nữa hả? Hôm trước thầy con giảng: cá là nguồn sống của sông. Nếu ai phá sông, cá sẽ không còn, nước sẽ bị chết… Ba đừng dùng điện bắt cá nữa ba ơi!...
- Sáu Cá (nổi nóng): Con nít mà biết cái gì. Ở đó mà giảng với dạy, con lo học đi! Cái bụng không no thì cá còn cũng như không hà. (Nạt lớn) con đi vô nhà cho ba!
- Bé Hảo: (Cúi mặt buồn bã - đi vô nhà).
- Sáu Cá: Sao ai cũng phản đối cách làm của mình hết vậy? (Sau đó đẩy xuồng xuống sông, tay ôm bộ kích điện. Đang chuẩn bị đi thì anh Ba Tình từ xa đi tới).
- Ba Tình: Chú định đi kích điện nữa hả? Mấy hôm rồi cá tôm chết hết trơn, mấy cái đìa của tui gần đó cũng trống trơn luôn.
- Sáu Cá: Ủa, tui đi thăm lưới mà, có làm gì đâu?
- Ba Tình: Thăm lưới mà cầm theo bộ kích điện hả? Bộ chú tưởng bà con xóm này không biết gì sao? Sông này đâu phải của riêng chú mà chú muốn làm gì thì làm.
- Sáu Cá (lớn tiếng): Tui làm nghề kiếm sống! Bắt cá ngoài sông chớ có ăn trộm, ăn cắp của ai đâu mà anh la làng vậy?
- Ba Tình: Nhưng chú xiệt điện kiểu đó thì có khác nào tận diệt? Cá nhỏ, cá lớn chết hết, mấy năm nữa lấy gì mà sống… chú phải nghĩ đến tương lai con cháu sau này nữa chớ?
- Chị Giàu (chạy ra can ngăn): Thôi, hai anh bớt nóng, có chuyện gì từ từ nói.
- Ba Tình: Chuyện chú Sáu dùng xung điện đánh bắt cá bà con đã phản ảnh lên chính quyền mấy lần rồi; chú Sáu cũng cam kết là không tái phạm…nhưng thím nhìn đi, cái xiệt điện để trên xuồng kìa?
- Chị Giàu: Anh à, anh đã hứa với chú Năm Trọng và chú Tư Thà bỏ xiệt cá rồi, sao bữa nay anh lại đi nữa vậy?
- Sáu Cá: Hứa thì hứa nhưng túng quá phải làm nữa chớ sao. Hỗm rày đám tiệc tùm lum, rồi tiền thằng Hảo đi học nữa, nợ nần thì tùm lum…nhà không còn công ruộng, nếu không làm nghề này thì anh phải làm gì đây?... Em nói đi!
- Chị Giàu: Nhưng mà…
- Sáu Cá: Không có nhưng nhị gì hết, em vô nhà đi! (Với Ba Tình) anh Ba à, trước giờ tôi với anh “Nước sông không phạm nước giếng”, mong rằng anh đừng can thiệp vô chuyện làm ăn của tôi.
- Ba Tình: Chú nói cái gì, “Nước sông không phạm nước giếng” hả? Tôi thì làm nghề giăng lưới, cắm câu, bắt từng con cá, có khi gặp cá nhỏ tôi còn thả ra để cho nó lớn đặng sau này mới bắt; còn chú xiệt điện cá lớn, cá nhỏ gì chết hết thì hỏi sao tôi nhắm mắt làm ngơ được?
- Sáu Cá: Đó là chuyện của anh. Thôi, tôi không có thời gian ở đây đôi co với anh, tôi đi à!... (Chống xuồng đi).
- Ba Tình (nói theo): Nếu chú ngoan cố thì đừng có trách tôi báo với chính quyền nghe.
- Sáu Cá (nói vọng lại): Anh muốn làm gì thì làm đi!
- Ba Tình: Được, chú khỏi thách!... (Định đi).
- Chị Giàu: Anh Ba à, mong anh bỏ qua cho ảnh lần này…
- Ba Tình: Tôi đã bỏ qua cho chú ấy nhiều lần lắm rồi…Nhưng thím cũng thấy vừa rồi chú Sáu còn thách thức tôi nữa đó? Nếu tình trạng này kéo dài nguồn lợi thủy sản nơi đây sẽ ra sao? Con cháu mình còn đâu để sinh sống?
- Chị Giàu: Em cũng hết lời khuyên mà ảnh có nghe đâu.
- Ba Tình: Thím yên tâm, tôi chỉ báo cho Tổ Hòa giải ấp mời chú Sáu lên để cảm hóa, giáo dục chớ tôi không có báo Công an đâu.
- Chị Giàu: Dạ, em cảm ơn…Cảm ơn anh Ba nhiều lắm!...
- Ba Tình: Thôi, tôi đi à!
- Chị Giàu: Dạ anh Ba đi! (Nhìn theo anh Ba với lòng cảm kích; sau đó nhìn theo hướng chồng mà lòng nặng trĩu lo âu…).
(CẢNH II: TẠI NHÀ SINH HOẠT CỘNG ĐỒNG ẤP)
(Cuộc hòa giải có mặt: Ông Năm Trọng, ông Tư Thà, anh Xuân. anh Ba Tình, Sáu Cá, chị Giàu, bé Hảo).
- Ông Năm: Chú Sáu à! Trước đây 1 số bà con phản ánh chuyện chú dùng xung điện để đánh bắt cá trái phép, địa phương từng mời chú lên 2 lần và cả 2 lần chú đều viết cam kết không tái phạm. Lần này chú ba Tình báo là hôm qua chú tiếp tục làm, mặc dù chú Ba hết lời khuyên răn mà chú vẫn không nghe, lúc đó có thím Sáu chứng kiến nữa…Chuyện này có không thím Sáu?
- Chị Giàu: Dạ có!... Anh Ba hứa là không báo Công an xã mà chỉ báo cho Tổ Hòa giải ấp để cảm hóa, giáo dục ảnh thôi.
- Ông Tư Thà: Chính vì vậy mà hôm nay Tổ Hòa giải mời mọi người lên làm cho rõ chuyện này và tìm ra giải pháp hữu hiệu để chấm dứt tình trạng dùng xung điện đánh bắt cá trái phép. Bởi vì hành vi của chú Sáu ảnh hưởng đến cộng đồng và có dấu hiệu vi phạm pháp luật.
- Chị Giàu: Tôi cũng biết ảnh làm vậy là vi phạm cụ thể ra sao vậy mấy anh?
- Anh Xuân: Việc dùng điện, máy xung điện để đánh bắt thủy sản vẫn xảy ra phổ biến ở nước ta. Đây là hành vi rất nguy hiểm, không chỉ có tính hủy diệt, tận diệt, gây ra nhiều hệ lụy tới môi trường mà còn tiềm ẩn những mối nguy hiểm rất lớn đến sức khỏe và tính mạng của con người.
Tại khoản 7, Điều 7, Luật Thủy sản năm 2017 quy định nghiêm cấm các hành vi “Sử dụng chất, hóa chất cấm, chất độc, chất nổ, xung điện, dòng điện, phương pháp, phương tiện, ngư cụ khai thác có tính chất hủy diệt, tận diệt để khai thác nguồn lợi thủy sản”. Như vậy, việc sử dụng kích điện hoặc dòng điện để khai thác thủy sản là hành vi trái pháp luật, đã bị pháp luật nghiêm cấm và sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.
- Ông Năm: Tại điều 28, Nghị định số 38/2024/NĐ-CP ngày 05 tháng 4 năm 2024 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản như sau:
Vi phạm quy định về sử dụng điện để khai thác thủy sản
1. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng công cụ kích điện để khai thác thủy sản đối với trường hợp không sử dụng tàu cá mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi tàng trữ, vận chuyển, mua bán công cụ kích điện để khai thác thủy sản.
3. Phạt tiền đối với hành vi sử dụng công cụ kích điện hoặc sử dụng trực tiếp dòng điện từ máy phát điện trên tàu cá để khai thác thủy sản theo các mức phạt sau:
a) Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với trường hợp tàu cá có chiều dài lớn nhất dưới 06 mét;
b) Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với trường hợp tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 06 mét đến dưới 12 mét;
c) Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với trường hợp tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 12 mét đến dưới 15 mét;
d) Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với trường hợp tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15 mét trở lên.
4. Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng dòng điện trực tiếp từ điện lưới để khai thác thủy sản mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
5. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tịch thu công cụ kích điện, máy phát điện và ngư cụ đối với hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1, 2, 3 và 4 Điều này;
b) Tước quyền sử dụng văn bằng, chứng chỉ thuyền trưởng tàu cá từ 03 tháng đến 06 tháng đối với hành vi vi phạm quy định tại các điểm b, c, d khoản 3 và khoản 4 Điều này.
6. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc thả thủy sản còn sống trở lại môi trường sống của chúng đối với hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1, 3 và 4 Điều này.
- Anh Xuân: Đối với hành vi “Sử dụng chất độc, chất nổ, hóa chất, dòng điện hoặc phương tiện, ngư cụ bị cấm để khai thác thủy sản hoặc làm hủy hoại nguồn lợi thủy sản” có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về “Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản” theo quy định tại Điều 242 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) khi thuộc một trong các trường hợp: “Gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc thủy sản thu được trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm”.
- Ông Năm: Căn cứ tính chất và mức độ vi phạm, người phạm tội này có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến mức cao nhất là 10 năm tù. Mặt khác, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
- Ba Tình: Chú nghe mọi người nói chưa? Việc làm của chú nếu báo đến cơ quan chức năng sẽ bị phạt rất là nặng luôn đó.
- Sáu Cá: Tôi nghe rồi anh Ba. Cũng giờ anh “Giơ tay đánh khẽ” báo lên Tổ Hòa giải để mọi người phân tích cho tôi hiểu, nếu bị phạt cao như vậy không biết gia đình tôi lấy đâu ra tiền mà nộp phạt đây?...
- Ông Năm (giọng điềm đạm): Sáu à, sai thì phải sửa. Sống mà yên tâm, ngủ mà không lo, là hạnh phúc lớn nhất. Bởi ca dao có câu:
“Gió đưa bụi chuối sau hè
Ai mà sống tốt, phước về quanh thân”;
“Trăng lên đầu núi trăng tà
Sông còn cá lội là nhà còn vui…”.
- Sáu Cá: Nãy giờ nghe mọi người nói tôi đã thấm lắm rồi, nhưng giờ khó khăn quá. Giá cá rẻ, nhà lại đang thiếu nợ. Tui cũng chỉ nghĩ cách nào bắt được nhiều cá hơn…
- Ba Tình: Tôi hiểu ai cũng khó khăn. Nhưng không lẽ vì cái lợi trước mắt mà hủy luôn cả nguồn cá? Con sông này là nguồn sống nuôi dưỡng bao thế hệ sau này nữa đó.
- Chị Giàu: Anh Ba Tình nói phải rồi đó anh.
- Sáu Cá: Tôi cũng muốn làm lại từ đầu, nhưng có ai giúp tui kiếm đường làm ăn chân chính không?
- Ông Tư Thà: Giờ tổ hợp tác nuôi cá của ấp đang tìm người tham gia. Tôi thấy chú lanh lẹ, nếu bỏ cách cũ, tôi đề cử chú vào nhóm. Có tập huấn, có hỗ trợ vốn, làm ăn đường dài, ổn định hơn nhiều.
- Chị Giàu (mừng rỡ): Dạ, chú Tư nói phải đó anh! Mình làm lại từ đầu, chứ kiểu này hoài con mình còn mặt mũi nào ra xã hội…
- Sáu Cá: Được, tôi sẽ nghe lời mọi người. Tui hứa bỏ nghề kích điện và không bao giờ tái phạm dù chỉ một lần.
- Bé Hảo: Ba, ba hứa với con đi!… Đừng làm cá chết nữa, con muốn làm nghề nuôi cá chớ không phải nghề phá cá…
- Sáu Cá (xúc động): Được rồi, ba hứa, ba hứa với con mà!...
- Anh Xuân (đứng lên nói lớn): Đánh bắt cá bằng xung điện, kích điện là hành vi vi phạm pháp luật, hủy hoại môi trường sinh thái, đe dọa sinh kế bền vững của cả cộng đồng. Mỗi người dân hãy cùng chung tay bảo vệ nguồn lợi thủy sản, gìn giữ sự sống của dòng sông - giữ mãi cho hôm nay và cả mai sau!
- HẾT -